Higiena cyfrowa we współczesnym rodzicielstwie – od czego zacząć?

Kiedy na świat ma przyjść maluszek, rodzice często czytają o tym, jak zaopiekować się nim po porodzie, jak później rozszerzać dietę, jakie zabawki będą odpowiednie. Uczą maluszka chodzić czy mówić. Uczą rozpoznawać i komunikować potrzeby. Zastanawiają się, jak wesprzeć go, kiedy rozpoczyna drogę w przedszkolu, a później w szkole. Starają się wyposażyć dziecko, a później nastolatka, w zasoby, które pozwolą mu zachować zdrowie i bezpieczeństwo. Uczą wielu umiejętności. I tu pojawia się pytanie: gdzie sięgnąć po wsparcie w zakresie higieny cyfrowej? Jak rodzic, który nie wychował się w świecie ekranów i internetu, ma nauczyć swoje dziecko zdrowia i bezpieczeństwa również w tym zakresie?

Świat technologii, social mediów, aplikacji to nie jest już świat “ich”, “nastolatków”, “młodego pokolenia”. To świat otaczający nas wszystkich, dotykający zarówno dzieci, nastolatków jak i dorosłych. Nie ma już świata “naszego” i “waszego” tak, jak nie ma świata rzeczywistego i wirtualnego. Rzeczywistość online i offline przenikają się, uzupełniają i oddziałują na siebie nawzajem, tworząc jeden wielki świat. Nowe technologie wpływają na zdrowie człowieka, zarówno fizyczne jak i psychiczne, na relacje, emocje i potrzeby. Zaopiekowania się wymaga więc nie kwestia “korzystać – nie korzystać z technologii”, ale jak korzystać, żeby było to zdrowe dla mnie i dla dziecka.

Czy świat technologii jest jednoznacznie zły? Technologie nie są ani dobre ani złe. Są one elementem naszego życia. Przyjrzyjmy się więc im z ciekawością. Wprowadzajmy w życie w zdrowy sposób tak, jak wprowadzamy dziecku słodkie przekąski.

Czym jest więc “higiena cyfrowa” i od czego zacząć, żeby wprowadzić ją równie naturalnie, jak higienę jamy ustnej u przedszkolaka?

Higiena cyfrowa to najprościej ujmując zachowania, dzięki którym możemy bezpiecznie używać telefonów, komputerów i innych urządzeń z internetem (Bigaj M., “Wychowanie przy ekranie”).

W książce “Wychowanie przy ekranie” Magdalena Bigaj (badaczka i działaczka społeczna, medioznawczyni, założycielka i prezeska Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa) z dużą uważnością ogląda kawałek wychowania, który dotyczy ustalania zasad w ramach higieny cyfrowej. Zauważa, że kluczowe są tu otwartość i zaangażowanie różnych stron, aby zasady zostały przyjęte. Jak sama mówi:

“Nie od dziś wiadomo, że najlepiej działają te zasady ustalane przez osoby, których dotyczą. Dlatego higiena cyfrowa musi dotyczyć wszystkich domowników, bez względu na wiek, a jej zasady powinniśmy tworzyć razem, dokładając kolejne wraz z wiekiem.”

Od czego więc zacząć? Od rozmowy. Rozmową wprowadzamy zasadę, która mówi, że domownicy nie jedzą słodyczy na obiad. Rozmową wprowadzamy zasadę, która mówi, że przed spaniem należy umyć zęby. Rozmową wprowadzamy zasadę, która mówi, o jakiej porze nastolatek ma wrócić ze spotkania ze znajomymi. Rozmową więc wprowadzamy zasady dotyczące higieny cyfrowej.

“Najlepszą metodą nauki higieny cyfrowej jest traktowanie jej jak normalnego elementu życia i po prostu rozmawianie o niej. Nie w ramach jakiejś jednej, uroczystej rozmowy, podczas której wygłosimy boomerskie rady, lecz poprzez podejmowanie tematów nowych technologii, gdy nadarza się ku temu okazja lub gdy czujecie, że czas już poruszyć jakiś nowy aspekt.” (Bigaj M., “Wychowanie przy ekranie”)

To w czasie rozmowy ustalamy, jakie limity obowiązywać będą wszystkich domowników. Wspólnie zastanawiamy się, jak zadbamy o inne formy aktywności, np. wysiłek fizyczny w ciągu dnia. Rozważamy, jak będziemy spędzać czas wspólnie, dbając o relacje, a co w tym czasie będzie działo się z urządzeniami ekranowymi.

Czy jest złoty przepis na korzystanie z technologii, który każdy rodzic może wprowadzić? Nie, ani psycholog ani edukator ani badacz z dziedziny nie jest w stanie sformułować zasad, które pasowałby do każdego. Istnieją natomiast wskazówki, którymi rodzic może się kierować. Takie podpowiedzi sformułowała fundacja Dbam o Mój Zasięg, które zamieszczone są poniżej.

grafika: Fundacja Dbam o Mój Zasięg: https://dbamomojzasieg.pl/higiena-cyfrowa/

“Rozmawiajmy w domu o internecie i pokazujmy go dzieciom tak, jak pokazujemy im świat” (Bigaj M., “Wychowanie przy ekranie”)

Rodzicu, zajrzyj tam, jeśli masz potrzebę wsparcia swojej wiedzy w zakresie higieny cyfrowej:
fundacja Dbam o Mój Zasięg: https://dbamomojzasieg.pl/

podcasty o higienie cyfrowej: https://open.spotify.com/show/5Fg0MPQyi0kLBAuMpfPJW4 fundacja Instytut Cyfrowego Obywatelstwa: https://cyfroweobywatelstwo.pl/aktualnosci/

film “Dopamina” fundacji Dajemy Dzieciom Siłę:

poradnik dla rodziców:

seria krótkich filmów dotyczących higieny cyfrowej:

podcast “Życie na oflajnie. Edyta Daszkowska o cyfrowym balansie”:

https://open.spotify.com/episode/1t1T7BqQrjDmRydgFUZcp0?si=433acf89d70a4eb9&nd=1 &dlsi=8c664f30d180407d

Do czytania offline:
“Wychowanie przy ekranie. Jak przygotować dziecko do życia w sieci?” Magdalena Bigaj “Wyloguj swój mózg. Jak zadbać o swój mózg w dobie nowych technologii?” Hansen Anders

Bibliografia:
Bigaj, M. Jak wychować dziecko w epoce cyfrowej?.
Bigaj, M. Wychowanie przy ekranie. Jak przygotować dziecko do życia w sieci?
Ptaszek, G., Bigaj, M., Dębski, M., Pyżalski, M., & Stunża, G. (2020). Zdalna edukacja-gdzie byliśmy, dokąd idziemy? Wstępne wyniki badania naukowego „Zdalne nauczanie a adaptacja do warunków społecznych w czasie epidemii koronawirusa”. Division of Applied Sociology.

autorka: Dominika Kaczmarek – psycholożka, psychoedukatorka, socjoterapeutka w trakcie certyfikacji