Rola rodziców w terapii integracji sensorycznej – jak wspierać dziecko w domu?
Integracja sensoryczna to proces zachodzący w układzie nerwowym, polegający na odbieraniu, organizowaniu i interpretowaniu bodźców sensorycznych z otoczenia oraz własnego ciała, co umożliwia prawidłowe funkcjonowanie w życiu codziennym.
Dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego często doświadczają trudności w obszarach takich jak regulacja emocji, zachowanie czy koncentracja uwagi. Kluczowe znaczenie ma trafna diagnoza, która umożliwia określenie rodzaju zaburzeń. Następnie wdraża się terapię integracji sensorycznej dostosowaną do potrzeb dziecka. Skuteczność terapii zależy jednak w dużej mierze od współpracy rodziców z terapeutą i wsparcia w domu poprzez odpowiednie aktywności nazywane dietą sensoryczną.
Czym jest dieta sensoryczna?
Dieta sensoryczna to zestaw codziennych aktywności, ustalanych przez terapeutę integracji sensorycznej i dostosowywanych do indywidualnych potrzeb dziecka, które mogą być realizowane w domu. Pojęcie to wprowadziły w latach 90. XX w. terapeutki zajęciowe Patricia i Julia Wilbarger. Podobnie jak dieta pokarmowa zaspokaja zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze, tak dieta sensoryczna zaspokaja potrzeby fizyczne i emocjonalne poprzez stymulację trzech głównych układów sensorycznych: przedsionkowego (związanego z równowagą), proprioceptywnego (czucia głębokiego, świadomości ciała) oraz dotykowego. Działania te mają na celu wspieranie efektów terapii i umożliwienie dziecku lepszego radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami.
Jak rodzice mogą wspierać dziecko w domu?
Ważne jest, aby rodzic rozumiał, na czym polegają zaburzenia sensoryczne występujące u jego dziecka. Znając je, będzie wiedział, jakie bodźce sprawiają mu trudność, a jakie przynoszą ulgę. Dom powinien być miejscem, które zaspokaja potrzeby sensoryczne dziecka i daje mu możliwość regeneracji. Warto stworzyć w domu dwa rodzaje przestrzeni:
1.Miejsce do stymulacji zmysłów – kącik z przedmiotami o różnych fakturach, matą sensoryczną lub torem przeszkód.
2. Strefa wyciszenia – kącik relaksacyjny z np. hamakiem, poduszkami i ulubionymi zabawkami dziecka.
Kolejnym istotnym elementem codziennego funkcjonowania dziecka jest utrzymywanie stałego rytmu dnia. Regularne pory posiłków, zabawy, odpoczynku i snu pomagają dzieciom radzić sobie z codziennymi wyzwaniami i dają im poczucie bezpieczeństwa.
Przykładowe aktywności sensoryczne:
Rodzice mogą wspierać rozwój dziecka poprzez wprowadzanie aktywności wspierających integrację sensoryczną do codziennego życia. Takie zabawy przynoszą wiele korzyści – stymulują zmysły, dostarczają radości i wzmacniają relację z rodzicem.
Ważne jest, aby wybierać aktywności dostosowane do wieku dziecka oraz jego indywidualnych potrzeb i preferencji.
Zabawy stymulujące układ przedsionkowy i proprioceptywny:
Huśtanie się na huśtawce lub hamaku.
Skakanie na trampolinie lub skakance.
Chodzenie po niestabilnym podłożu (np. poduszki, piankowe klocki).
Jazda na rowerze, hulajnodze.
Zabawy z cięższymi przedmiotami, np. przenoszenie kosza z praniem czy pchanie wózka z zabawkami.
Zabawa w przeciąganie liny.
Turlanie się po dywanie lub czołganie się pod przeszkodami.
Zabawy stymulujące zmysł dotyku:
Zabawy przedmiotami o różnych kształtach i fakturach.
Zabawa masami plastycznymi, np. ciastoliną, piaskiem kinetycznym.
Przesypywanie suchego ryżu lub piasku z jednego pojemnika do drugiego.
Zabawy stymulujące zmysł słuchu:
Słuchanie różnorodnej muzyki i rytmika.
Czytanie na głos, śpiewanie piosenek, gra na instrumentach.
Zabawa w rozpoznawanie dźwięków („zgadnij, co to jest”).
Zabawy stymulujące zmysł wzroku:
Oglądanie książek obrazkowych i wyszukiwanie szczegółów.
Zabawa w „znajdź różnicę”.
Układanie puzzli, budowanie konstrukcji z klocków.
Wszystkie te aktywności są łatwe do zorganizowania w domu i nie wymagają dużych nakładów finansowych. Ważne jest, aby zabawy były jak najbardziej naturalne i dostosowane do codziennych warunków. Gdy rodzice zrozumieją cel diety sensorycznej, będą mogli modyfikować proponowane aktywności lub wymyślać nowe zabawy. Istotne jest również angażowanie dzieci w prace domowe, takie jak sprzątanie, pomoc przy gotowaniu czy robieniu ciasta, gdyż te aktywności mają ogromny wpływ na rozwój sensomotoryczny dziecka. Prace te wspierają również rozwój umiejętności praktycznych oraz uczą współpracy i odpowiedzialności.
Rola rodziców w terapii integracji sensorycznej
Rola rodziców w terapii integracji sensorycznej jest nieoceniona. Na efektywność terapii wpływa stworzenie wspierającego środowiska w domu, które sprzyja rozwojowi dziecka, a także stosowanie się do zaleceń terapeutycznych. Kluczowe jest także utrzymywanie stałego kontaktu z terapeutą, aby działania były spójne i skuteczne. Sukces terapii opiera się na zrozumieniu potrzeb dziecka, pozytywnym nastawieniu oraz cierpliwości. Codzienne wsparcie rodziców, takie jak zabawy sensoryczne, obserwacja postępów i reagowanie na trudności, pomaga budować zaufanie, wzmacnia więź oraz wspiera dziecko w radzeniu sobie z wyzwaniami.
Autorka: mgr Urszula Pecuch- fizjoterapeutka pediatryczna, terapeutka SI V-Med Clinic Poznań
Tu nas znajdziesz:
V-Med Clinic Poznań | ul Piłsudskiego 104/2, 61-246 Poznań (Rataje)
tel.: 502-739-638, e-mail: poznan@vmedclinic.pl, Facebook: V-Med Clinic Poznań
Bibliografia:
Charbicka, M. (2023). Wprowadzenie diety sensorycznej w terapii dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej. Zaangażowanie rodziców w proces terapii. Terapia specjalna dzieci i dorosłych, 29(luty/marzec), s. 33-38.
Kranowitz, C. S. (2021). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.